Ca dao dân ca đối đáp

Một cô gái đã có chồng gặp một người đàn ông khác chọc ghẹo thì cô ta phản đối bằng cách dùng lối nói dí dỏm, mỉa mai:

- Anh có thương em thì cho em một đồng,

Để em mua gan công, mật cóc thuốc chồng em theo anh.

Và đây, lời than thở của chàng trai, cũng là lời hứa son sắt, thủy chung, chờ đợi người yêu suốt đời, suốt kiếp:

- Chờ em cho mãn kiếp chờ

Chờ cho rau muống vượt lên bờ trổ bông.

Chàng trai nhận được một câu trả lời hết sức vô tình, hờ hững của cô gái như gặp phải một gáo nước lạnh tạt vô mặt mình:

- Rau muống trổ bông lên bờ nó trổ,

Ai biểu anh chờ mà anh kể công ơn.

Quả là dí dỏm, quả là hài hước. Lời đáp của cô gái chưa hẳn là sự thật của lòng mình. Có khi cô gái chỉ bông đùa, chọc ghẹo chàng trai chút đỉnh vậy thôi. Nếu như chàng trai không lộ vẻ cau có, không tỏ ra trách hờn thì rất có thể cô gái sẽ nói năng nghiêm chỉnh lại, và hai người sẽ có dịp hàn huyên tâm sự. Biết đâu chừng, họ nên duyên cũng từ đó.

Trong ca dao trữ tình ở Nam bộ, ta sẽ còn bắt gặp nhiều câu đối đáp mang tính vui đùa, bông lơn, mà phần lớn là các cô gái thường có cách trả lời “tréo cẳng ngỗng” như thế trước lời chọc ghẹo của các chàng trai:

- Bớ chiếc ghe sau, chèo mau anh đợi,

Kẻo giông khói đèn, bờ bụi tối tăm.

...

- Bờ bụi tối tăm, anh quơ nhằm cái tộ bể,

Cưới con vợ chửa về, thổi lửa queo râu.

Trả lời như thế thì thôi khỏi phải nói! Một sự chanh chua, đanh đá hết chỗ nói. Nhưng nói năng như thế nào để các cô gái không còn chanh chua như thế nữa thì đó đích thực là do bản lĩnh và tài trí ở mỗi chàng trai.

Dù vậy, không phải chỉ có các cô gái mới có cách đáp trả một cách “phớt tỉnh ăng lê” như thế, mà ở đây đôi khi các chàng trai cũng sử dụng “chiêu” này để trả đũa các cô gái, khiến cho cô nào rơi vào trường hợp này cũng cảm thấy tức đến... cành hông.

Đây là một lời hết sức ngọt ngào, tha thiết của cô gái:

- Khế với chanh một lòng chua xót,

Mật với gừng một ngọt một cay.

Ra về bỏ áo lại đây,

Để khuya em đắp gió tây lạnh lùng.

Và đây là cách trả lời hết sức vô tình của chàng trai:

- Có lạnh lùng lấy mùng mà đắp,

Trả áo cho anh về đi học kẻo trưa.

Ngoài những cách nói dí dỏm, thẳng thắn, ca dao trữ tình ở Nam bộ còn sử dụng hình ảnh rất bình dị của những sự vật, hiện tượng xảy ra xung quanh mình. Như: cây kim, sợi chỉ, con cá, con cua, chiếc ghe, con đò... Ngay cả những hình ảnh không lấy gì làm nên thơ lắm họ cũng chẳng ngại ngần khi đưa nó vào ngôn ngữ của tình yêu. Bởi vì, họ quan niệm rằng: tất cả đó chỉ là phương tiện, những hình ảnh đó chỉ là cái cớ để họ bộc lộ nỗi lòng mình. Họ cốt nói sao cho hết cái nhớ, cái thương trong lòng thì thôi chứ không câu nệ hình thức, không lựa từ đặt câu, nói sao miễn hiểu bụng dạ nhau là được. Nhưng dù bình dân đến đâu mà mượn hình ảnh nước mắm để chuyển tải lòng mình thì có lẽ chỉ có người Nam bộ mới có. Nó vừa hài hước nhưng lại cũng vừa sâu lắng, giúp ta hiểu thêm một phần nào tính cách của người dân xứ này.

Đây là hình ảnh nước mắm được chàng trai sử dụng để làm lời mào đầu cho cuộc gặp gỡ của mình:

- Nước mắm chanh dành ăn bánh hỏi,

Qua thương nàng theo dõi mấy năm.

Thấy chàng trai buông lời chọc ghẹo, cô gái từ chối một cách khéo léo và ý nhị. Nhưng, chàng trai sử dụng hình ảnh nước mắm thì cô gái cũng là một tay bếp núc nên cũng không ngại ngần gì khi sử dụng hình ảnh này để đáp trả lại lời chàng trai:

- Nước mắm ngon Thượng Thủ

Thả miếng đu đủ nó nổi lờ đờ

Phận em còn dại còn khờ

Làm dâu chưa đặng, cậy nhờ mối anh.

Nghe vậy, chàng trai liền “tấn công” tiếp:

- Nước mắm ngon dòm sâu đáy hủ

Thả miếng đu đủ xuống tận đáy bình

Mù u nhuộm thắm bông huỳnh

Bao nhiêu gái đẹp anh không nhìn

Dạ anh chỉ để thương mình em thôi!

Đến đây thì cô gái không còn e ngại nữa. Cô đã chấp nhận nói thật lòng mình. Hóa ra, bấy lâu cô ta cũng đã thầm yêu trộm nhớ chàng trai. Đến bây giờ, cô mới có dịp thổ lộ lòng mình:

- Nước mắm láng lai chùi hoài hổng hết

Trời hỡi trời sao chẳng bớt nhớ thương.

Sợi tơ hồng em lỡ vấn vương

Gặp anh một buổi nhớ thương trăm vạn ngàn ngày.

Nghe cô gái đáp như vậy, chàng trai sung sướng trong lòng. Anh ta càng tự tin hơn, và đi tiếp một “chiêu” cuối cùng:

- Nước mắm ngon dằm con cá bẹ

Anh biểu em rình lén mẹ qua đây.

Nói câu này, chàng trai cảm thấy hồi hộp. Tim đập thình thịch vì không biết cô gái sẽ phản ứng ra sao. Rất có thể chàng trai sẽ bị mắng xối xả vào mặt, hay cũng có thể bị một cái tát tay cho bỏ mặt hồ đồ. Nhưng, chàng trai cứ yên tâm, vì cô gái cũng đã yêu anh rồi. Vì vậy, lời đề nghị của anh ta sẽ được cô gái dễ dàng chấp nhận thôi:

- Nước mắm ngon dằm con cá đối

Em biết anh chờ để tối em qua.

Và có thể, họ sẽ nên vợ nên chồng sau cái lần đối đáp đó.

***

Vào một buổi đẹp trời kia, có một chàng trai từ thôn Đông xuống thôn Đoài chơi, tình cờ chàng thấy một bóng hồng thấp thoáng bên bờ ao. Người đâu mà xinh đẹp lạ thường, chàng vừa hồi hộp vừa vui mừng, bèn đến gần làm quen. Để ca tụng nhan sắc mặn mà của nàng, Chàng mở lời thật khéo léo:

Trúc xinh, trúc mọc bờ ao,

Em xinh, em đứng chỗ nào cũng xinh.

Trúc xinh, trúc mọc đầu đình,

Em xinh, em đứng một mình cũng xinh.

Nàng nghe xong, trong lòng tuy cảm thấy vui mừng, nhưng giả đò quay đi làm ngơ như không hay biết gì. Chàng thong thả tiến đến gần và tiếp:

Nước trong ai chẳng muốn rửa chân,

Người xinh ai không muốn đến gần mà xem.

Nghe xong, nàng mỉm cười, mắt chớp nhẹ hỏi chàng:

Bắc thang lên hái hoa vàng

Vì sao thiếp được gặp chàng nơi đây!?

Qua cách nói chuyện khéo léo, duyên dáng của nàng, chàng bắt đầu cảm thấy, càng nói càng yêu, càng nhìn càng mến, nên chàng lại tiếp:

Hoa thơm trồng cạnh bờ rào,

Gió Nam, gió Bắc, gió nào cũng thơm.

Thấy chàng đẹp trai ăn nói lại hoạt bát, nên nàng cũng có cảm tình với chàng, nhưng muốn chàng phải chú ý đến mình nhiều hơn, nàng thỏ thẻ nói:

Thân em như thể trái chanh,

Lắt léo trên cành, nhiều kẻ ước mơ.

Chàng nghe xong hốt hoảng, sợ đã có chàng trai nào lọt được vào mắt nhung của nàng nên vội hỏi:

Bây giờ mận mới hỏi đào,

Vườn hồng đã có nơi nào hay chưa!?

Hỏi xong chàng lại lo sợ, lỡ nàng lại cho biết một sự thật phũ phàng như :

Hoa thơm thơm nức cả rừng,

Ong chưa dám lượn, bướm đừng xôn xao.

Hoặc nàng lại thích:

Một mình ấm lạnh cho xong,

Hai nơi thêm nực, hai lòng thêm lo..

Nhưng may mắn thay, nàng cười thật duyên, nhìn chàng đắm đuối và trả lời:

Mận hỏi thì đào xin thưa,

Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào.

Được lời như cởi tấm lòng, tim chàng như muốn nhảy múa trong lồng ngực, chàng thầm nghĩ, thật là cơ hội ngàn vàng nên chàng không thể bỏ qua, chàng tiếp liền:

Bao giờ cho gạo bén sàng,

Cho trăng bén gió, cho nàng bén anh!?

Thấy nàng im lặng chưa nói gì, nên chàng tấn công thêm:

Anh là trai út ở nhà,

Anh đang kén vợ đường xa quê người,

Thấy em đẹp nói đẹp cười,

Đẹp duyên đẹp nết lại tươi răng ngà.

Lối tỏ tình của chàng vừa tế nhị, vừa kín đáo, nên nàng hết sức cảm động, muốn tỏ cho chàng biết nàng cũng đã có cảm tình với chàng, nàng khéo léo tiếp rằng:

Vì dây thiên lý ngang trời

Để cho tài tử gặp người giai nhân.

Nhưng rồi nàng lại lo sợ, biết đâu chàng đã có gia đình, hoặc tim chàng đã có người làm chủ, nên nàng vội hỏi chàng:

Anh đã có vợ con chưa!?

Mà anh ăn nói gió đưa ngọt ngào!?

Để cho nàng được yên lòng rằng, tim chàng vẫn còn khoảng trống để đợi nàng, nên chàng nhìn nàng thật đắm đuối và nói với nàng rằng:

Mẹ em khéo đẻ em ra

Đẻ em mười bốn, đẻ ta hôm rằm.

Em ơi đừng sợ bị lầm,

Mười bốn hãy đợi trăng rằm tròn gương

Thế là đôi trai tài gái sắc, yêu nhau vì nết trọng nhau vì tài, họ đã bắt đầu cảm thấy, gần thì yêu, xa thì nhớ, nên chàng mới cầm tay nàng nói rằng:

Mình về, mình nhớ ta chăng,

Ta về ta nhớ, hàm răng mình cười.

Nàng cũng âu yếm nhìn chàng mà nói rằng:

Ước gì sông hẹp một gang

Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi.

Và:

Uớc gì anh hóa ra hoa,

Để em nâng lấy rồi mà cài khăn.

Tình yêu càng ngày càng đậm đà, bệnh tương tư của chàng càng ngày càng nặng thêm, nên chàng đã tâm sự với nàng:

Lá này gọi lá xoan đào,

Tương tư gọi nó thế nào hở em!?

Lá khoai anh ngỡ lá sen,

Bóng trăng anh ngỡ bóng đèn anh khêu.

Và một khi đã quá yêu, chàng thường lo lắng vẩn vơ:

Xin đừng ra dạ Bắc Nam,

Nhất nhật bất kiến như tam thu hề.

Nàng thấy chàng lo lắng bèn trấn an:

Đôi ta như ruợu với men

Đang say ngây ngất ai gièm cho xa.

Tình yêu càng đậm đà, nỗi nhớ nhung càng chồng chất, nhiều lúc chàng nghĩ:

Dù ai cho bạc cho vàng

Chẳng bằng trông thấy mặt nàng hôm nay.

Và nàng thì cũng mơ ước:

Dù ai cho nhẫn đeo tay

Chẳng bằng trông thấy chàng ngay bây giờ.

Tình yêu đã đến lúc chín mùi, chàng cần phải cưới nàng, không thể kéo dài thêm được nữa, nên một hôm chàng dọ ý nàng:

Đôi ta như cúc với khuy,

Như kim với chỉ may đi cho rồi.

Nàng cũng muốn tỏ cho chàng biết là nàng cũng mong muốn như thế:

Đôi ta như vợ với chồng

Chỉ hiềm một nỗi tơ hồng chưa se.

Nói là nói vậy, nhưng nàng vẫn còn một chút lo ngại cho tương lai:

Nghe anh được lúc bây giờ

Mai sau trứng nước con thơ ai nhìn!?

Chàng muốn tỏ cho nàng biết, chàng là người chung thủy, nên chàng tiếp:

Yêu em tâm trí hao mòn

Yêu em đến thác vẫn còn yêu em.

Chàng cũng muốn nàng phải hứa với chàng những lời gắn bó, vì thế nàng đã thề với chàng rằng:

Phải chi miếu ở gần sông

Em thề một tiếng kẻo lòng anh nghi.

Trăm năm ghi tạc chữ đồng,

Dù ai thêu phựơng vẽ rồng mặc ai.

Hai người đã quá yêu nhau đã quá hiểu nhau, nhưng nàng lại lo sợ gia đình chàng không chấp thuận vì vấn đề giai cấp, môn đăng hộ đối, nên nàng mới nói với chàng:

Thiếu chi hoa lý hoa lài,

Mà anh lại chuộng hoa khoai trái mùa.

Chàng vội vàng ngắt lời:

Thương nhau bất luận giầu nghèo.

Dù cho lên ải xuống đèo cũng cam.

Và để nàng thêm an tâm chàng tiếp:

Tình thương quán cũng như nhà,

Lều tranh có nghĩa hơn tòa ngói cao.

Nàng nghe chàng nói cũng tạm yên lòng, nên âu yếm nhìn chàng nói rằng:

Anh về thưa với mẹ thầy,

Có cho làm rể bên này hay không!?

Sau đó hai người về thưa với cha mẹ, hai bên đều được cha mẹ đồng ý, tác hợp nên họ sung sướng nói với nhau:

Một thuyền một bến một dây,

Ngọt bùi ta hưởng đắng cay chịu cùng.

Và sau đó chẳng bao lâu thì hai người đã nên vợ nên chồng, họ sống thật hạnh phúc bên nhau. Tối tối người ta thấy chàng và nàng:

Sáng trăng trải chiếu đôi hàng,

Bên anh đọc sách bên nàng quay tơ.

***

Nữ Hát: Gặp phải lúc thanh phong minh nguyệt,

Chiếc thuyền con thả riết theo dòng.

Liễu bồ chiếc bóng cô phòng,

Vào hiu ra quạnh tấm lòng thiết tha.

Nam Hát: Bâng khuâng bát ngát, nghe em hát hữu tình,

Nầy bớ em nó ôi!

Căn duyên tiền định,

Nữ Hát: Ruộng ai thì nấy đắp bờ,

Duyên ai nấy gặp,

Nầy bớ anh nó ôi! Xin anh chớ khá mỏi chờ,

Em nguyền ở vậy phụng thờ mẹ cha.

Nam Hát: Đường dài tri mã lực,

Chuông không đánh chuông kêu,

Này bớ em nó ôi! Nghe em than thở mấy điều,

Dạ anh luống những trăm chiều đau thương.

Nữ Hát: Trai trung hiếu lo chi thiếu vợ,

Gái chính chuyên nào sợ ế chồng.

Này bớ anh nó ôi! Em lựa chọn người hữu nghĩa,

Sợi chỉ hồng em mới trao.

Nam Hát: Anh vốn thiệt là trai quân tử,

Có lẽ nào chẳng xử vẹn tình,

Bớ em ôi! Anh thề trọn chữ bố kình,

Anh mà bội nghĩa thánh minh phạt hành.

Nữ Hát: Rắn có chơn (chân) rắn biết,

Ngọc ẩn đá ngọc hay.

Anh nó ôi! Lòng anh muốn kết duyên hài,

Khá về thưa lại cậy mai đến nhà.

Nam Hát: Cũng vì thấy em yểu điệu hường nhan,

Này bớ nàng ôi! Duyên chàng nợ thiếp tào khang hiệp hòa.

Nữ Hát: Nước trong leo lẻo lòng em thắt thẻo trăm chiều,

Bớ anh nó ôi! Anh thương là thương vội, mai chiều cách xa.

Nam Hát: Trên trời ánh trăng vằng vặc,

Em đừng buộc chặt tấm lòng;

Em ôi! Gái tơ mà chịu cô phòng uổng thay.

Nữ Hát: Vị tầm vô giá bửu nan đắc hữu tình lang;

Anh nó ôi! Trời xuôi (xui) nên gặp giữa đàng,

Từ đây chắc phải đa mang khối tình.

Nam Hát: Thốn tâm hoài vọng thốn tâm sầu,

Này bớ em nó ôi! Lời anh trót hứa đến bạc đầu cũng chẳng quên.

Nữ Hát: Nghe dế kêu trong bụi,

Nhớ em thầm tủi dạ này.

Bớ anh ôi! Tam canh thổn thức nào khuây,

Cũng vì thương nhớ ốm gầy thân em.

Nam Hát: Chim trên nhành lăng líu,

Phận bồ liễu má đào.

Bớ em nó ôi! Chỉ điều này đã tay trao,

Anh đây nắm giữ trước sau một lòng.

Nữ Hát: Trăm năm nhứt nguyện,

Cũng vì trời khiến nợ duyên,

Bớ anh ôi! Nghe anh than thở ưu phiền,

Ai hoài tấc dạ thuyền quyên hẫn hờ.

Nam Hát: Ba sanh sẵn định,

Thỉ chung chẳng dám phai tình.

Bớ em ôi! Vui vầy sum hiệp bạn mình,

Keo sơn khắng khít bố kình từ đây.

Nữ Hát: Thân em như thể chiếc thuyền trôi?

Linh đinh bể thắm giữa đời,

Bớ anh ôi! Trước sau anh đã hứa lời chớ quên.

Nam Hát: Trên trời san dăng tứ phía,

Thế nào nhơn nghĩa chẳng phai.

Bớ em ôi? Anh mà lòng một dạ hai thì là một ngọn dao phay xử hình.

Nữ Hát: Thuận mái chèo,

Cớ sao anh có một mình,

Anh nó ôi! Hỏi thăm quân tử gia đình ở đâu.

Nam Hát: Qua ngã ba thì đã đến nhà,

Từ đây đến đó còn xa,

Bớ em ôi! Chớ thi sum hiệp nhứt gia phỉ tình.

Nữ Hát: Thước kia sông bể dễ đo,

Tấm lòng nhơn thế khó dò,

Bớ anh ôi! Sợ anh có vợ hẹn hò uổng công.

Nam Hát: Hôm nầy anh thề có đất trời,

Ai mà dối trá giả lời,

Bớ em nó ôi! Anh đây chí quyết ở đời cùng em.

Nữ Hát: Bấy lâu cách trở,

Em thương nhớ chẳng cùng,

Bớ anh ôi! Ngày nầy hội hiệp trùng phùng,

Trước sau vẹn vê chữ tùng trượng phu.

Nam Hát: Nguyệt còn khi tỏ khi lu,

Mấy hôm thổn thức ưu tư,

Bớ em bậu ôi! Gần nhau một thuở hơn tu mười đời.

Nữ Hát: Dầu cho biển cạn non mòn,

Thuyền quyên giữ tấm lòng son,

Bớ anh ôi! Đến khi đầu bạc vẫn còn nhớ thương.

Nam Hát: Cánh chuồn liễu yếu,

Lắm kẻ ấp yêu.

E khi nắng sớm mưa chiều,

Đến hồi nhụy úa, chẳng nhiều kẻ thương.

Nữ Hát: Ai mà lạc lối thuyền tình,

Nào khi thề thết đinh ninh,

Bớ anh ôi! Theo dòng nước chảy bỏ mình quạnh hiu.

Nam Hát: Nghe em than ruột gan thắt thẻo,

Lòng anh không bạc bẽo em sao khéo rầy rà.

Bớ bậu ôi? Anh nguyền trọn dạ đến già chẳng phai.

Nữ Hát: Thiên sanh nhơn hà nhơn vô lộc,

Địa sánh thảo hà thảo vô căn?

Bớ anh nó ôi! Đôi đứa ta đã bị sợi xích thằng buộc nên.

Nam Hát:  Sống dương gian mà loan phụng lẻ đôi,

Bớ em ôi! Thà anh tự ải cho rồi còn hơn.

Nữ Hát: Anh đừng than lắm,

Tơ hồng chỉ thắm đã xong,

Bớ anh ôi? Hay là anh ngại hai lòng xa anh.

Nam Hát: Thuyền xuôi mái mát,

Trai gái đã hiệp hòa,

Bớ em ôi! Anh về thưa lại mẹ cha cưới nàng.

Nữ Hát: Mâm trầu hũ rượu, đâu đó đàng hoàng,

Cậy mai đến nói, phụ mẫu tàng là xong.

Nam Hát: Nước còn khi đục khi trong,

Nhưng anh thề chẳng hai lòng,

Bớ em, liễu bồ nương bóng bá tòng rất xuê.

Nữ Hát: Bạc tình nhiều kẻ, lẽ ấy thường lề,

Bớ anh ôi! Đừng thấy nhan sắc mà mê,

Bỏ em hiu quạnh trăm bề nhớ thương.

Nam Hát: Bạc tiền như phấn thổ,

Nhơn nghĩa tợ thiên kim.

Bớ em ôi, chừng nào đá nổi rong chìm,

Thì đành rụng cải rơi kim với nàng.

Nữ Hát: Xin đừng tham ván bán thoàn,

Đã làm nên việc tào khang;

Bớ anh ôi! Quí anh hơn bạc hơn vàng,

Anh đừng búng rỷ phụ phàng nghĩa nhau.

Nam Hát: Vẹn tình sau trước một bước không rời,

Mặc dầu vật đổi sao dời,

Bớ em ôi! Thì anh cũng nguyện trọn đời mà thôi.

Nữ Hát: Trách ai ở bạc như vôi,

Để em trông đứng trông ngồi.

Bớ anh ôi! Chữ tình theo ngọn nước trôi,

Thảm em hiu quạnh cút côi cô phòng.

Nam Hát: Nhìn trăng, trăng tỏ,

Hóng gió, gió thanh,

Trượng phu giữ một lòng thành,

Bớ em ôi! Thương em như một cành hoa tươi.

Nữ Hát: Tấm lòng tráo chác ruột nát gan bầm,

Ai mà phụ chữ tình thâm;

Bớ anh ôi! Để em luống những khóc thầm,

Lệ tuôn lã chã ướt đầm hai vai.

Nam Hát: Em ôi bớt thảm, em khá giảm chữ sầu,

Ai đâu có dạ cơ cầu;

Bớ bậu ôi! Xin đừng thao thức canh thâu,

Dầu sao cũng giữ trọn câu chung tình.

Nữ Hát: Em cũng có mẹ cha,

Xin anh đến nhà thưa lại;

Bớ anh ôi! Riêng tình ân ái nhơn ngãi chẳng phai,

Song hiềm trắc trở duyên hài, phải cho có mối mai lễ trầu.

Nam Hát: Bấy lâu anh kén chọn tóc tơ,

Bớ em ôi! Ngày nầy vừa lứa chẳng chờ,

Trai tài gái sắc nương nhờ với nhau.

Nữ Hát: Huỳnh kim vạn lượng vị vi quí,

Đắc nhơn nhứt ngữ thắng thiên kim.

Bớ anh ôi! Hữu tình lang thật khó tìm,

Hôm nầy trời định trọn niềm ân ái.

Nam Hát: Gia bần tri hiếu tử,

Quốc loạn thức trung thần.

Bớ em ôi! Xứng đôi vừa lứa muôn phần,

Cơn này mới rõ nghĩa nhân vẹn bề.

Nữ Hát: Đinh San thuở nọ, làm khó Lê Huê,

Ra đi mà chẳng thấy về,

Bớ anh ôi! Bạc tình đem thói nỡ chê nghèo hèn.

Nam Hát: Ngày xưa Trang Tử ý thử vợ nhà,

Thấy trai xinh sao lại đắm sa?

Bớ em ôi? Bởi ai trước chẳng thiệt thà,

Nên mới đoạn nghĩa thiết tha nỗi gì.

Nữ Hát: Nam đáo nữ phòng nam tắc tử,

Nữ đảo nam phòng tắc dâm.

Bớ anh ôi! Thương anh nên lên xuống viếng thăm,

Miệng người nhạo báng kim châm dạ này.

Nữ Hát: Nhơn tham tài tắc tử,

Điểu tham thực tắc vong.

Bớ em ôi! Yêu nhau đừng có ngại lòng,

Thế gian đàm tiếu cũng không hại gì.

Nữ Hát: Ra vào vò võ, ngọn cỏ phất phơ,

Nhớ anh nầy đợi mai chờ;

Bớ quân tử ôi! Đôi ta duyên nợ hẫng (hững) hờ.

Trách thay Nguyệt lão xe tơ lạc đường.

Nam Hát: Hoa sầu héo nhụy, giọt lụy chan hòa;

Bớ em nó ôi! Căn phần trời định đôi ta,

Em đừng than thở xót xa tấm lòng.

Nữ Hát: Sống làm chi loan phụng lẻ đôi...

Dứt xong trần thế cho rồi,

Bớ anh ôi! Nhứt gia chẳng đặng trọn đời đi tu.

Nam Hát: Một ngày cũng nghĩa tào khang,

Bớ em ôi! Trăm năm trọn giữ đá vàng cùng nhau.

Nữ Hát: Lòng em bát ngát, như muối xát gan;

Bớ anh ôi! Nhìn anh giọt lệ hai hàng,

Đêm nằm thổn thức tấm lòng vàng héo hon.

Nam Hát: Ngày sáu khắc tư tư thiết thiết,

Đêm năm canh dạ héo gan khô.

Bớ em ôi! Loan phòng hiu quạnh đơn cô,

Làm sao cho đặng chung vô giao đầu.

Nữ Hát: Mẹ cha an giấc,

Dừng cho động đất mà mẹ cha hay.

Bớ anh ôi! Lén nhau yêu ấp đêm nầy,

Giữ sao cho nhẹm việc này xấu thay.

Nam Hát: Miệng đời mặc kệ họ chê bai,

Bớ em ôi! Keo sơn đà gắn chặt dạ đây,

Rủi mà em bậu có thai anh nhìn.

Nữ Hát: Sương sa ngọn cỏ sầu bi,

Thân em nào có quản chi.

Bớ anh ôi! Dầu cho danh đục sá gì,

Em nguyền một dạ trọn nghì cùng anh.

Nam Hát: Khoanh tay ngồi dựa cửa em ngó mong,

Bớ em ôi! Nhìn em vò võ cô phòng,

Nhớ em luống những đôi tròng lụy tuôn.

Nữ Hát: Nghe anh phân nước mắt em nhỏ dầm,

Bớ anh ôi! Nầy mà xa cách biết có tầm đặng không.

Nam Hát: Nam nhi quân tử,

Hỏi thử ý nàng:

Bớ em ôi! Hôm nầy nên nghĩa tào khang,

Vậy chớ đến sau còn giữ tấm lòng vàng hay không?

Nữ Hát: Thuyền quyên thục nữ,

Quyết chữ cang thường.

Đã rằng nên cuộc tào khương,

Bớ anh ôi! Thương nhau thì phải trọn thương đến cùng.

Nam Hát: Em ôi, em đừng nghi ngại thiệt hơn,

Anh đây son sắt chẳng sờn, cùng nhau vui một chữ dươn,

Bớ em ôi! Vợ chồng nhơn đạo keo sơn ai bằng.

Nữ Hát: Mái chè o khi khoan khi nhặt,

Ngó lên trời vằng vặc ánh trăng.

Bớ anh nó ôi! Hôm nầy vầy nghĩa xích thằng,

Chữ tình luyến ái bởi căn duyên trời.

Nam Hát: Nước một nguồn khi trong khi đục,

Làm con người hết nhục đến vinh.

Đôi ta nên nghĩa bố kình;

Bớ em ôi? Thề rằng dầu có tử sinh,

Vợ chồng ta quyết giữ chữ tình vẹn hai.

Nữ Hát: Đêm khuya nguyệt xế trăng thanh,

Mấy lời căn dặn đành rành,

Bớ anh ôi! Anh về vài bữa, em luống những tâm can đứng ngồi.

Nam Hát: Gặp em đây anh than thở đã phỉ tình,

Bớ bậu ôi! Lời vàng ký giữ đinh ninh,

Xin đừng xao lãng, đôi đứa mình xa nhau.

Nữ Hát: Căn duyên mỏng mảnh đã rồi,

Căn phần chẳng đặng thì thôi.

Bớ anh ôi! Em liều (như) ngọn nước chảy trôi,

Gan vàng đau xót vô hồi xốn xang.

Nam Hát: Lòng tôi nào phụ nghĩa nàng,

Em đừng sầu thảm đa mang.

Bậu ôi! Thấy em giọt lệ chảy tràn,

Khiến anh đau xót phế cang tấc lòng.

Nữ Hát: Chim uyên thỏ thẻ,

Canh khuya vắng vẻ cô phòng.

Em nguyền ghi tạc có non sông,

Bớ anh ôi! Thương ai mà đêm đợi ngày trông,

Liễu bồ thổn thức, lâm vòng ưu tư.

Nam Hát: Nhỏ lệ tràn tâm can say tỉnh,

Nào ai phờ phỉnh, cũng chẳng gạt mình.

Cùng nhau gây nghĩa bố kình,

Bớ em ôi! Lâu nầy ôm ấp chữ tình,

Dầu cho vạn tử nhứt sinh cũng chẳng dời.

Nữ Hát: Dầu cho lỡ dở cang thường,

Đầu trông cuối đợi sông Tương,

Bớ anh ôi! Ngàn dâu xanh ngắt chẳng tường,

Tấm thân bồ liễu cũng tầm đường tìm anh? (1)

(1) Câu này diễn từ ý của điển tích Cổ thi: Chàng ở đầu sông Tương, thiếp ở cuối sông Tương. Cùng uống nước sông Tương, thương nhau mà không gặp được nhau.

Nam Hát: Đã đành phận bạc duyên phần,

Ngân giang chia rẽ, ai kẻ Bắc Nam, Chức Ngưu đau xót đành cam,

Thục nữ ôi! Số định trời vậy biết làm sao xong,

Nữ Hát: Một mai anh thác,

Huê trôi bèo dạt cái phận nầy!

Bớ anh ôi? Dẫu cho cuộc thế vần xoay,

Non mòn biển cạn dạ này chẳng phai.

Nam Hát: Dầu ai tráo chác,

Ngọc nát vàng tan.

Mình ôi? Mình đành phụ ngãi tào khang,

Nỡ vui duyên mới phụ phàng tình xưa.

Nữ Hát: Đâu nào phai lạt,

Để cho phấn lạt hương phai.

Em ôi? Anh không phụ chữ duyên hài,

Thỉ chung như nhứt nào ai đổi lòng.

Nam Hát: Thà đừng cho gặp gỡ cái buổi đầu,

Bớ mình ôi! Lỡ cùng nhau yêu ấp bấy lâu,

Nầy mà phân cách chữ sầu anh mang.

Nữ Hát: Tấm thân bèo dạt,

Xiêu theo ngọn trường giang,

Bấy lâu nầy giữ ngọc gìn vàng.

Em trọn lòng thờ chữ tào khang,

Bớ mình ôi! Nầy ai xui khiến đôi đàng biệt ly.

Nam Hát: Nghe con chim kêu lảnh lót,

Nhớ khi bùi ngọt chia nhau.

Nào khi giao mặt giao đầu,

Vợ chồng nguyện giữ một câu,

Nầy ai đành để giọt sầu đeo mang.

Nữ Hát: Gắng công nối sợi chỉ mành,

Duyên kia chẳng có đặng thành,

Bớ mình ôi! Cũng đành liều kiếp mây xanh,

Còn chi hi vọng gần anh mà phòng.

Nam Hát: Nhạn kêu sương biển Bắc,

Én khóc bạn trời Nam.

Chữ sầu em mang nặng chẳng kham,

Duyên may nợ rủi đành cam,

Bớ em ôi! Tại trời khiến vậy biết làm sao đây.

Nữ Hát: Lén mẹ cha, vào ra phòng nội,

Bớ mình ôi! Anh xích lại gần tỏ nỗi thiệt hư.

Nam Hát: Chốn phòng tư, lòng anh như dao cắt,

Bớ mình ôi! Nhớ đến mình ruột thắt đòi cơn.

Nữ Hát: Chiếc thuyền con, bị ngọn sóng dồn,

Bớ anh nó ôi! Anh đừng vội vã bôn chôn làm gì.

Nam Hát: Ba năm nầy anh thương bóng nhớ hình,

Em bậu nó ôi! Bắt tay cho thoả chữ tình bấy lâu.

Nữ Hát: Thò tay sửa nhánh mai oằn,

Cớ nào duyên nợ chẳng nên căn,

Bớ mình ôi! Hay là tại chữ xích thằng chẳng nên.

Nam Hát: Giã quí nương, lên đường kẻo trễ,

Bớ mình ôi! Anh đi vài bữa anh về,

Em đừng nhỏ lụy dầm dề, khiến anh đau đớn trăm bề anh thương.

Duyên tình nhau rất nên thâm thúy,

Anh xa em nghĩ lại mà thương,

Bớ em ôi! Cắn răng từ giã lên đường,

Hồng nhan ở lại dặm trường anh dời chơn.

Nữ Hát: Trách ai làm chia rẽ phụng loan,

Bớ anh ôi? Đêm đông lạnh lẽo đa mang chữ tình.

Nam Hát: Thuyền buôn tách dặm xa khơi,

Em có chồng chứng có Phật trời,

Bớ mình ôi! Thề xưa anh chẳng nhớ lời thì thôi.

Nữ Hát: Chẳng lạ chi mà phòng nghi ngại,

Bớ mình ôi! Đạo vợ chồng trọn ngãi thì thôi.

Nam Hát: Duyên kim cải anh ghi tạc dạ,

Nghĩa tào khang, anh nguyện giữ một lòng.

Em ôi! Anh thề chứng có non sông,

Chẳng nên chồng vợ, cửa không tu hành.

Nữ Hát: Vợ ở Giang Đông, còn chồng nơi Tây Thục,

Đoạn trường từ khúc, nhiều lúc đắng cay.

Bớ anh nó ôi! Đôi ta chẳng đặng duyên hài,

Cùng nguyền bỏ một kiếp này mà thôi.

Nam Hát: Chồng Đường Ban, Hàn Giang quê vợ,

Đến cầu mắc cỡ bợ ngợ lắm thay,

Bớ em nó ôi! Tấm lòng ai có lợt phai,

Bởi chơn chưa trọn ngãi duyên hài lôi thôi.

Nam Hát: Tình bậu phát thề gìn trọn đạo,

Nghĩa hồng hoa khá giữ vẹn niềm.

Bớ mình ô! Ráng sao khắng khít như nêm,

Chớ đừng rời rã càng thêm nỗi buồn.

Nữ Hát: Đêm nằm thổn thức,

Căm tức bạn vàng.

Bớ ai ôi? Làm chi phân rẽ đôi đàng,

Đêm ngày luống những lụy tràn thâm bâu.

Nam Hát: Em đừng than thở,

Dạ anh bối rối như tơ.

Bớ bậu ôi? Ráng mà đợi mà chờ,

Căn duyên tiền định bao giờ bỏ nhau.

Nữ Hát: Bấy lâu nầy trông hoài tin nhạn,

Thuyền quyên lụy ngọc tuôn tràn.

Này bớ anh ôi! Sao không thương chút phận hồng nhan mỏng manh.

Nam Hát: Duyên kim cải không phải thì thôi.

Bớ em nó ôi! Cũng đành một thác cho rồi,

Tình duyên không đặng hiệp đôi đau lòng.

Nữ Hát: Đêm ngày than thở, kêu bớ ông trời,

Đôi ta đang nguyện trọn đời,

Anh ôi! Trách ai gây cuộc đổi dời hôm nầy.

Nam Hát: Lòng anh quyết chữ lâu dài,

Bớ em bậu ôi! Trước sau nắm giữ chớ phai tấc lòng.

Nữ Hát: Còn chi đâu nữa mà trông,

Đôi ta không nên cuộc vợ chồng,

Bớ anh ôi! Giã anh ở lại, yên lòng chớ có đợi trông.

Nam Hát: Ai đành phân rẽ chỉ hồng...

Bớ bậu nó ôi! Ra vào vò võ phòng không,

Nhớ thương luống những mỏi trông bạn vàng.

***

HỎI:
- Ở đâu năm cửa nàng ơi?

Sông nào sáu khúc, nước chảy xuôi một dòng?

Sông nào bên đục bên trong?

Núi nào thắt cổ bồng, lại có Thánh sinh?

Đền nào thiêng nhất xứ Thanh?

Ở đâu lại có cái thành tiên xây?

Ở đâu là chín tầng mây?

Ở đâu lắm nước, ở đâu lắm vàng?

Chùa nào mà lại có hang?

Ở đâu lắm gỗ thời nàng biết không?

ĐÁP:
- Thành Hà Nội năm cửa chàng ơi,

Sông Lục Đầu sáu khúc, nước chảy xuôi một dòng.

Nước sông Thương bên đục bên trong,

Núi đức Thánh Tản thắt cổ bồng mà lại có Thánh sinh.

Đền Sòng thiêng nhất xứ Thanh

Dưới sông lắm nước, núi nay lắm vàng

Chùa Hương Tích mà lại có hang

Trên rừng lắm gỗ, thời chàng biết không?

***

- Em đố anh dầu chi là dầu không thắp?

Bắp chi là bắp không rang?

Than chi là than không quạt?

Bạc chi là bạc không mua?

- Nắng dãi mưa dầu là dầu không thắp

Bắp mồm bắp miệng là bắp không rang

Than hỡi than hời là than không quạt

Bạc tình bạc ngãi không đổi không mua.

Hay:

- Đến đây thiếp mới hỏi chàng:

Dầu chi không ai thắp?

Bắp chi không ai rang?

Than chi không ai quạt?

Bạc chi bán chẳng ai mua?

Trai nam nhi anh đối đặng

Gái bốn mùa xin theo.

- Nàng đố thì anh xin thưa:

Dầu thoa không ai thắp,

Bắp chuối không ai rang,

Than thân không ai quạt,

Bạc tình bán chẳng ai mua.

Trai nam nhi anh đà đối đặng

Gái bốn mùa em tính sao?

***

- Của chua ai thấy chẳng thèm

Em cho chị mượn chồng em mấy ngày

- Chồng em nào phải trâu cày

Mà cho chị mượn cả ngày lẫn đêm.

***

Mình về có nhớ ta chăng

Ta như lạt buộc khăng khăng nhớ mình.

Ta về ta cũng nhớ mình

Nhớ yếm mình mặc, nhớ tình mình trao.

***

- Anh đến tìm hoa thì hoa đã nở

Anh đến tìm đò thì đò đã sang sông

Anh đến tìm em thì em đã lấy chồng

Em yêu anh như rứa có mặn nồng chi mô?

- Hoa đến kỳ thì hoa phải nở

Đò đã đầy thì đò phải sang sông

Đến duyên thì em phải lấy chồng

Em yêu anh như rứa đó còn mặn nồng thì tùy anh.

***

- Bây giờ anh bắt tay nàng

Hỏi sao lá ngọc cành vàng xa nhau.

- Hôm nay mười bốn mai rằm

Chín tháng cũng đợi, mười năm cũng chờ.

***

Đêm qua dồn dập mưa mau

Gió rung cành ngọc cho đau lá vàng

Trách chàng phụ ngãi tham vàng

Ngô đồng nỡ để phượng hoàng ngẩn ngơ

Biết nhau từ bấy đến giờ

Đã cho bướm đậu thì chừa sâu ra.

***

- Chiều chiều ra đứng bờ ao

Nước kia không khát, khát khao duyên chàng.

***

- Đêm đêm chớp bể mưa nguồn

Hỏi người quân tử có buồn hay không?

***

- Em ôm bó mạ xuống đồng

Miệng ca tay cấy mà lòng nhớ ai.

***

- Cây đa cũ, bến đò xưa,

Bộ hành có nghĩa, nắng mưa cũng chờ.

***

- Đưa nhau giọt lệ không ngừng

Ngó sông, sông rộng, ngó rừng, rừng cao.

***

- Người về em những trông theo

Trông nước nước chảy, trông bèo bèo trôi.

***

Dưới mặt nước chói lòa yếm đỏ

Trên bầu trời rạng rỡ mây xanh

Từ ngày chia rẽ em anh

Nước trời còn đó ai đành phụ nhau.

***

- Hỡi anh đi đường cái quan

Dừng chân đứng lại em than vài lời.

***

- Cô kia cắt cỏ bên sông

Muốn sang anh ngả cành hồng cho sang.

- Cô kia cắt cỏ bên sông

Có muốn ăn nhản thì lồng sang đây.

***

Cách sông em chẳng sang đâu

Anh về mua chỉ bắc cầu em sang

Chỉ xanh chỉ đỏ chỉ vàng

Một trăm thứ chỉ bắc ngang sông này.

***

Thuyền anh ở bến mới ra

Thuyền em thì ở xa xa mới về

***

Em ngồi kéo vải quay tơ

Để anh đọc sách ngâm thơ kẻo buồn

Em ngồi kéo vải bán buôn

Để bán cái buồn dệt vải cho anh.

***

Ví dầu cầu ván đóng đinh

Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi

Khó đi anh dắt em đi

Em đi không được anh đi một mình.

***

Trời mưa bong bóng phập phồng

Mẹ đi lấy chồng con ở với ai

Con về ở với dì hai

Để ba có cớ chạy qua kiếm mồi

***

Yêu nhau mấy núi cũng leo

Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua

Yêu nhau chẳng ngại đường xa

Nhưng đường xa quá... thôi anh đi dzìa.

Sưu tầm